Pochodził z rodziny florenckich patrycjuszy. Otrzymał w niej staranne wychowanie, ale początkowo prowadził hulaszczy tryb życie. Kiedy zabito jego brata Hugo, Jan postanowił dokonać zemsty. Według prawa zwyczajowego był zobowiązany do krwawej wendetty. Jak mówią przekazy, nieopodal Bramy św. Miniato w Wielki Piątek, Jan dopadł mordercę i dobył miecza, ten padł na kolana z błaganiem o litość: „na Mękę Chrystusa”. Na ten widok Jan odrzucił miecz i przebaczył mu po chrześcijańsku i sam podjął pokutę. Stąd w tradycji św. Jan Gwalbert nosi imię ,,Bohatera przebaczenia”. Wstąpił do klasztoru San Miniato, zakonu benedyktynów, zaś jego cnoty sprawiły, że zaproponowano mu opactwo, którego jednak nie przyjął. Na znak protestu przeciwko lokalnej symonii wyniósł się do Camaldoli. Około 1030 roku, pragnąc się doskonalić podjął życie w odosobnieniu na zalesionych terenach doliny Vallombrosa. W 1039 zainicjował wokół siebie wspólnotę monastyczną, a wkrótce pod Fiesole zbudował klasztor, w którym mnisi żyli, kierując się regułą św. Benedykta, podkreślając rolę rad ewangelicznych: ubóstwa, modlitwy, wspólnoty braterskiej, gościnności i pracy.  Wraz z innymi zakonnikami opiekował się okalającym klasztor lasem. W ramach wspólnoty powstała „szkoła służby Bożej”, która byłe elementem reformy gregoriańskiej. Jego walka ze świętokupstwem cieszyła się wsparciem papieża i wiernych.

Św. Jan Gwalbert, zapamiętany został dzięki swojemu miłosierdziu wobec biednych, walce z symonią, a także jako reformator i założyciel klasztorów oraz zakonu Vallombrosa, który w 1055 roku zatwierdził papież Wiktor II. 

Papież Jan Paweł II w 1987 roku przypomniał postać Św. Jana Gwalberta podczas wygłoszonej homilii dla leśników, a 23 marca 1999 r. z okazji 1000-lecia jego urodzin skierował do mnichów z Vallombrosa

Kanonizacji Jana Gwalberta dokonał papież Celestyn III 1 października 1193, zaś 12 stycznia 1951 roku papież Pius XII ogłosił go patronem leśników.

Grób znajduje się w klasztorze Badia a Passignano w Val di Pesa, pod Florencją, gdzie zmarł 12 lipca 1073 roku. W Polsce relikwie świętego znajdują się w świątyni parafii pod wezwaniem św. Jana Gwalberta a jego  wspomnienie obchodzone jest 12 lipca.

W 2021 roku zarządzeniem nr 39 z 9 czerwca, Dyrektor Generalny Lasów Państwowych, ustanowił 12 lipca „Dniem Leśnika” w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe.